Χορός οριεντάλ
Ο χορός οριεντάλ (ή χορός της κοιλιάς, όπως είναι ως επί το πλείστον γνωστός στον δυτικό κόσμο) είναι ένας γυναικείος χορός της Μέσης Ανατολής με προελεύση την Αίγυπτο.[1] Περιλαμβάνει την κίνηση ολόκληρου του σώματος, αλλά κατεξοχήν της κοιλιάς και των γοφών.[2] Παρότι φαινομενικά ο χορός της κοιλιάς ανήκει στην Μέση Ανατολή, έχει πλέον εξαπλωθεί σε σχεδόν κάθε χώρα[3] και προσαρμοστεί άπλετες φορές με βάση την κουλτούρα που αντιπροσωπεύει.[4] Δηλαδή, υπάρχουν πολλά είδη χορού της κοιλιάς, ανάλογα με τη μουσική, την προέλευση και το επιθυμητό αισθητικό αποτέλεσμα.[5][6]
Ορολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο «χορός της κοιλιάς» είναι μετάφραση του γαλλικού όρου fr. danse du ventre, το οποίο επινοήθηκε το 1864 ως ψευδώνυμο για τον ανατολίτικο πίνακα "Dance of the Almei" του Γάλλου καλλιτέχνη Jean-Léon Gérôme.[7]
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η ιστορία του χάνεται στα βάθη των αιώνων. Είναι ο αρχαιότερος χορός για τη θηλυκή υπόσταση και τη γυναικεία ιδιοσυγκρασία. Από αρχαία κείμενα και ευρήματα από έγκυρους αρχαιολόγους και ιστορικούς όπως ο William Lawller προέρχεται από την Ελλάδα και τις τελετουργίες γονιμότητας προς τιμήν των Θεών όπως η Αφροδίτη, η Αστάρτη, η Αρτεμις (για τα πιο μικρά κορίτσια από 8 μέχρι 12 ετών), η τρισυπόστατη θεά Εκάτη και ο θεός Πάνας. Ηταν εξάσκηση ευγονίας και θηλυκότητας που μεταξύ τους και μόνο γυναίκες τις βραδιές της πανσέληνου έκαναν τελετουργικά και αφιερώματα στις θεές. Καμβύρια μυστήρια: Στο μαντείο της Δωδώνης, η πριγκίπισσα της Ηπείρου Ολυμπία, (μητέρα του Μ.Αλεξάνδρου)απόγονος του Ηρακλή και ιέρεια του Διονύσου συμμετείχε σ αυτά.Δεν γνωρίζουμε πολλά για τα Καμβύρια μυστήρια, λέγεται πως το τελετουργικό τους ήταν αυτός ο χορός της ευγονίας. Επίσης λέγεται πως φυλάσσονταν φίδια (φαλλικό σύμβολο)σε καλάθια από κισσό και σε δεδομένη στιγμή απελευθερώνονταν για να μιμούνται οι ιέρειες τις κινήσεις τους. Οι ρίζες του αγγίζουν βεβαίως και τους Διονυσιακούς χορούς οι οποίοι λάμβαναν χώρα κατά την διάρκεια των βακχικών εορτών. Σε αυτούς τους χορούς κατατάσσεται ο διθύραμβος και άλλοι.
Στα πρώτα χρόνια οι γυναίκες εκτός του ότι χτυπούσαν ρυθμικά τα πόδια και τα χέρια τους χρησιμοποιούσαν και αντικείμενα χορεύοντας (κρόταλα, μαντήλια, κ.λ.π) για να ξυπνήσουν τη γη και τους θεούς (θεά Εκάτη, θεός Πάνας) να τους προστατεύσει από την κακή ενέργεια, το κακό μάτι, την κακογλωσσιά κ.λ.π. Αν αναζητήσει κάποιος τους τόπους που ο Μ. Αλέξανδρος πέρασε, θα καταλάβει πως ο χορός της κοιλιάς έχει εκεί γίνει γνωστός. Στη Μεσόγειο και την Ανατολή δηλαδή. Και έχει εξαπλωθεί μεχρι σήμερα παντού. La danza de fertilida (λένε οι της Βραζιλίας για τη σάμπα τους, που η ρίζα της είναι αυτή του χορού της ευγονίας. Δηλαδή του χορού της κοιλιάς.) Η πρώτη παράσταση με ανατολίτες χορευτές παρουσιάστηκε στο Παρίσι το 1889.Το Φλαμέγκο έχει επίσης τη ρίζα του στο χορό της ευγονίας λόγω της κίνησης των γοφών. Μετά την πτώση του Βυζαντίου οι άρχοντες αιχμαλώτισαν τις μορφωμένες (γιατί μόρφωση ήταν και ο χορός) και όμορφες γυναίκες και τις υποχρέωναν να χορεύουν μπροστά τους. Ηταν κατά κάποιο τρόπο εξευτελιστικό να χορεύουν μπροστά σε ανδρικά μάτια. Ήταν δηλαδή αιχμάλωτες, σκλάβες. Κάπως έτσι έγιναν τα χαρέμια. Οι Αγάδες οι Πασάδες και οι Σουλτάνοι μπορούσαν έτσι να διαλέξουν την πιο επιδέξια κοιλιά να τους χαρίσει έναν διάδοχο. Αν και στη σημερινή του μορφή είναι κυρίως διαδεδομένος σαν ανατολίτικος χορός, είναι πολύ δύσκολο να πει κανείς πως είναι ένας παραδοσιακός ανατολίτικος χορός απ όποιο μέρος κι αν παρουσιάζεται Τουρκία, Περσία, Αίγυπτο κ.λ.π. Αυτό γιατί το θρήσκευμα και οι καθημερινές συνήθειες των χωρών δεν επιτρέπει στη γυναίκα να κουνηθεί έτσι δημόσια και μάλιστα ακόμη και σήμερα με ακάλυπτα μέρη του σώματός της. Είναι περισσότερο σαν τουριστική ή νυχτερινή ατραξιόν. Μόνο σε γάμους χορεύουν προς τιμήν της νύφης όταν την ντύνουν και μάλιστα τις πιο πολλές φορές μόνο οι γυναίκες μεταξύ τους χορεύουν,η όταν είναι η ημέρα της χέννας, που περνούν χέννα τα χέρια της νύφης για να είναι ο γάμος της καλότυχος. Ο χορός της κοιλιάς δεν έχει το χαρακτήρα παραδοσιακού χορού αλλά έχει εξαπλωθεί παντού στον κόσμο γιατί είναι στη φύση της γυναίκας σχεδόν στο D.N.A.της. Είναι μία καλή εξάσκηση για τη γυναίκα να λύσει τη θηλυκότητα της, το σώμα της και το χαρακτήρα της. Είναι γοητευτικός να τον βλέπεις γιατί έχει μία σεμνή πρόκληση και ομορφιά. Το τσιφτετέλι δεν είναι παρά η ονομασία της «διπλοπενιάς» στην Τουρκική γλώσσα. Υπήρχαν και χαρέμια με νεαρά αγόρια όπου χόρευαν για τον Σουλτάνο διπλοπενιές, και το πιο επιδέξιο είχε την εύνοιά του.
Ο χορός της κοιλιάς στην αιγυπτιακή οικονομία έρχεται αμέσως μετά τα κέρδη από την άδεια ναυσιπλοΐας μέσω της Διώρυγας του Σουέζ, το τουριστικό σύμπλεγμα, την εξαγωγή λαδιού και βαμβακιού και, σύμφωνα με διάφορους υπολογισμούς, αποφέρει στο αιγυπτιακό ταμείο από 250 έως 400 εκατομμύρια δολάρια ετησίως . Οι χορευτές της κοιλιάς αναγκάστηκαν να πληρώσουν φόρους.Το 1926, η Λιβανέζα ηθοποιός και χορεύτρια Badia Masabni άνοιξε ένα νυχτερινό κέντρο διασκέδασης "Opera Casino" στο Κάιρο κατ' εικόνα και ομοίωση των ευρωπαϊκών καμπαρέ εκείνης της εποχής. Πιστεύεται ότι ήταν αυτή που δημιούργησε τον χορό της κοιλιάς στην κλασική του μορφή, συνδυάζοντας τον ευρωπαϊκό σόλο χορό με την ανατολίτικη γεύση. Η Badia Masabni εισήγαγε φιδίσιες κινήσεις των χεριών στο χορό. Οι μαθητριες τις Badea Masabni είναι τα θρυλικά αστέρια του ανατολίτικου χορού: Samia Gamal (Zeynab Ibrahim Mahfouz) και Tahia Karioka (Abla Mohammed Karim). H πρώτη άρχισε το χορό της κοιλιάς με τακούνια και η δεύτερη εισήγαγε στοιχεία λατινοαμερικανικών ρυθμών σε αυτόν.
Αίγυπτος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην Αίγυπτο συναντάμε την μεγαλύτερη ποικιλία διαφορετικών χορών που χωρούν κάτω από την ομπρέλα 'οριεντάλ, από τα παραδοσιακά είδη έως τη σύγχρονη μορφή του χορού της κοιλιάς. Χαρακτηριστική είναι ο κατά κόρον κατακερματισμός (διαχωρισμός) του σώματος.
Από το Raks el Baladi, Raks el Asaya, Raks el Semandan έως τις πιο σύγχρονες μορφές η χάρη στην κίνηση είναι πάντα παρούσα.
Βασικές κατηγορίες Αιγυπτιακού χορού
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Raqsharqi μεταφράζεται ως "Ο χορός της Ανατολής" ή "Oriental". Τεχνικά μόνο οι Αιγυπτιακοί χοροί ονομάζονται έτσι. Ο χορός είναι προ-ισλαμικός και είναι μια παράδοση η οποία εξελίσσεται μέσα στους αιώνες. Κάποιοι πιστεύουν ότι ξεκίνησε από την λατρεία της Θεάς Ίσιδας. Στην σημερινή του μορφή ωστόσο το Raqs Sharqi περιέχει και πολλά στοιχεία από δυτικούς χορούς, όπως μπαλέτο (κλασσικό και μοντέρνο) και λατινοαμερικάνικους χορούς. Σε αυτή τη μορφή εξελίχθηκε κυρίως στα μεγάλα νάιτ κλαμπ του Κάιρο από τη δεκαετία του τριάντα και μετά (και εξακολουθεί να εξελίσσεται μέχρι σήμερα)Αυτοσχεδιασμοί χρησιμοποιούνται σε μεγάλη συχνότητα, και είναι εκπληκτικά όμορφο να δει κάποιος "κόντρα" χορεύτριας με μουσικό που παίζει τουμπερλέκι. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα του Raqs Sharqi είναι η απόλυτη αρμονία της κίνησης με την μουσική. Η μουσική είναι περίπλοκη, οι ρυθμοί αλλάζουν συνεχώς και η χορεύτρια εκφράζει απόλυτα τη μουσική με τις κινήσεις της. Η κυρίως τέχνη στο αιγυπτιακό στυλ, είναι το να μπορεί η χορεύτρια να κάνει ορατή τη μουσική με το σώμα σας.
- Sha'abiyya ο παραδοσιακός χορός των Φελλάχων (κάτοικοι της επαρχίας), συχνά ως γιορτή στην διάρκεια γάμων. Διαφορετικές κοινότητες χρησιμοποιούν διαφορετικά βήματα, αλλά υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα στυλ όπως το Saaidi από την Ανω Αίγυπτο. Οι μουσικοί του Νείλου παραδοσιακή μουσική με όργανα όπως, mizmar, tabla, arghul και rababa. Το στυλ του χορού είναι χαλαρό με πολλά "τρέμουλα" (γνωστά ως shimmies).
- Το Ghawazee είναι πιο δυναμικό με γρήγορες στροφές και πιο αρσενικό αίσθημα. Η μουσική Saiidi επίσης χορεύεται από άντρες με ραβδιά.
- Baladi ή Beledi θα μπορούσαμε να πούμε από την χώρα, είναι ένα αστικοποιημένο στυλ χορού που αναπτύχθηκε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα στο Κάιρο, από τους εγχώριους μετανάστες. Η μουσική έγινε πιο εκλεπτυσμένη και όργανα όπως το ακορντεόν προστέθηκαν. Το Baladi θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι η εξέλιξη των χορών της ενδοχώρας της Αιγύπτου. Περισσότερες κινήσεις, εντυπωσιακότερα κουστούμια και ποικιλία στα βήματα. Υπάρχει ένας "δρόμος" στην μουσική. Το "Achra Baladi" είναι μια παραδοσιακή μορφή της μουσικής όπου μουσικοί παίζουν live. Ξεκινάει με εισαγωγή, ταξίμι, awaadi (τουμπερλέκι, όργανα και χορεύτρια μαζί) και το tet όταν η ταχύτητα των τουμπερλεκίων πλησιάζει στο τέλος του κομματιού.
Αλγερία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Περιλαμβάνει κινήσεις που συναντάμε και στους Αιγυπτιακούς χορούς όπως shimmies, κύκλους γοφών και πτώσεις γοφών. Υπάρχει ισχυρή επιρροή από τους Ανδαλουσιάνικους χορούς (Φλαμένκο) οι οποίες φαίνονται στις κινήσεις των χεριών περισσότερο. Ο Αmel Tafsout είναι ένας αλγερινός χορευτής ο οποίος ειδικεύεται στο Maghreb χορό.
Ελλάδα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στην Ελληνική παράδοση δεν υπάρχει χορός που να σχετίζεται με τον χορό της κοιλιάς.[8] Ωστόσο το τσιφτετέλι, το οποίο είναι διαδεδομένο στην ηπειρωτική χώρα περίπου από τη δεκαετία του 20, θεωρείται η ελληνική μορφή του χορού της κοιλιάς.[9] Χαρακτηρίζεται από ελεύθερη μορφή κίνησης σύμφωνα με τον ρυθμό, χωρίς συγκεκριμένους κανόνες. Τον χορεύουν ζευγάρια και κυρίως γυναίκες.[10] Στους λαϊκούς χορούς, μόνο στο «τσιφτετέλι» χαμογελούν περισσότερο. Όταν χορεύεται από γυναίκα «σόλο», αυτό γίνεται πάνω σε τραπέζι γεμάτο πιάτα (για να μην μπορεί να κάνει βηματισμούς, αλλά μόνο να σείει το στήθος, τη μέση και τους γλουτούς), ενώ η παρέα συνοδεύει με ρυθμικά παλαμάκια. Όταν η ρυθμική αγωγή του χορού είναι σε 4/4, το συνοδευτικό ρυθμικό σχήμα εμφανίζεται συνήθως ως: 1/8-2/16+2/8+2/8+1/4[11]. Η ετυμολογία του πιθανότατα προέρχεται από το ότι παιζόταν κάποτε σε διπλή (τσιφτέ) χορδή (τέλι).[12] Δηλαδή, οι παλιοί Ανατολίτες μουσικοί τοποθετούσαν τις 2 ψηλότερες χορδές του βιολιού κοντά-κοντά και τις χόρδιζαν στην ίδια νότα με διαφορά οκτάβας (συνήθως ρε΄-ρε΄΄) ώστε η μελωδία να παίζεται με οκτάβες και να ηχεί ενισχυμένη.
Στην Ηπειρωτική Ελλάδα ο χορός πρωτοεμφανίζεται το 1922, με την έλευση των προσφύγων από την Μικρα Ασία, και από τότε διαδίδεται σταδιακά.[13] Ωστόσο, πριν το 1922, απαντάται σε νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, όπως η Χίος. Από πολλούς ταυτίζεται με την Τουρκική κουλτούρα, ενώ από άλλους θεωρείται ως κάτι που θα έπρεπε να σταματήσει να αναπαράγεται στην Ελλάδα, αφού θεωρούν ότι με αυτόν τον τρόπο ο Ελληνικός πολιτισμός ταυτίζεται με τον Τουρκικό πολιτισμό και γενικά τους πολιτισμούς της Μέσης Ανατολής.
Ιράν (Περσία)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Μπορεί να είναι ενεργητικός χορός όπως και πιο λυρικός και όμορφος. Τα μάτια είναι πολύ σημαντικά, οι γοφοί χρησιμοποιούνται πολύ λιγότερο από ότι τα χέρια και ο κορμός. Στροφές χρησιμοποιούνται αρκετά όπως και χορός στο πάτωμα.
Λίβανος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η χάρη και η θηλυκότητα σε όλο της το μεγαλείο. Η μελωδία ανταμώνει την κίνηση και το θέαμα είναι εκπληκτικό και ρέει. Παραδοσιακοί ρυθμοί και μορφές χορού δίνουν την διαφορετικότητα όπως το Debke. Το λιβανέζικο στυλ μοιάζει πολύ με το αιγυπτιακό, αλλά είναι περισσότερο δυναμικό και οι χορεύτριες κινούνται περισσότερο στον χώρο.
Σαουδική Αραβία, Κουβέιτ, Υεμένη (Περσικός Κόλπος)
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Khaleegi είναι είδος χορού από τον ευρύτερο χώρο του Περσικού Κόλπου. Μια μακριά χρυσοποίκιλτη "ρόμπα" είναι το κοστούμι. Μικρά βήματα, μικρές κινήσεις των χεριών, στο πλάι και μπροστά στο στήθος, αλλά βασικά η κίνηση των μαλλιών είναι αυτή που δημιουργεί την μαγική εικόνα. Το Bandari είναι αρκετά κοντά με το Khaleegi, αλλά πιο συντηρητικό στο ντύσιμο. Οι γυναίκες φοράνε φερεντζέ με φιλτραρισμένο ύφασμα μπροστά. Ο χορός είναι ενεργητικός και δυνατός.
Μαρόκο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Φολκλορικό είδος χορού με κινήσεις που αναπαριστούν καθημερινές δραστηριότητες, όπως τίναγμα χαλιών, φυτεύοντας σπόρους και χαϊδεύοντας τον ήλιο. Πολλά βήματα των Αιγυπτιακών χορών χρησιμοποιούνται από τους μαροκινούς. Το Schikhatt αρχικά χορευόταν σαν χορός πριν τον γάμο. Η Guedra είναι trance πνευματικός χορός που εκτελείται από γυναίκα καθισμένη στα γόνατά της. Χρησιμοποιεί συγκεκριμένες κινήσεις με τα χέρια για να δώσει ευχές. Ξεκινάει να χορεύει όρθια, πέφτει στα γόνατα και μπορεί να συνεχιστεί για ώρες.
Τυνησία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Έχει την τάση να είναι πιο φολκλορικός με κινήσεις που δεν συναντούνται σε άλλες χώρες συχνά. Οι χορεύτριες μιμούνται κινήσεις της καθημερινότητας, φυτεύοντας, μαγειρεύοντας κ.λπ. Στροφές του γοφού μπροστά και πίσω είναι συχνές. Ο ρυθμός είναι συχνά δύσκολος για χορευτές που έχουν συνηθίσει στους αιγυπτιακούς ή τούρκικους ρυθμούς. Αξίζει όμως την προσπάθεια "αν" βρούμε κάποιον που πραγματικά το ξέρει να το μάθουμε. Πιθανότατα στην ίδια την Τυνησία.
Τουρκία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Τουρκική μορφή του χορού της κοιλιάς χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη κίνηση μέσα στον χώρο,χωρίς ιδιαίτερο χαμήλωμα στο πάτωμα, με εντυπωσιακές φιγούρες έως παραδοσιακές μορφές κοντά στον ελληνικό καρσιλαμά και τον χορό γάμου με τα κουτάλια και μέσα στο ταψί. Μπορούμε να δούμε από πολύ αργές κινήσεις και ρυθμούς έως πολύ γρήγορους στροβιλισμούς. Σε γενικές γραμμές όμως περιέχει ο τούρκικος χορός της κοιλιάς πολύ λιγότερες κινήσεις από τον αιγυπτιακό καθώς και η μουσική, με την οποία χορεύεται, είναι πολύ πιο απλή στη δομή της από την αραβική μουσική του αντίστοιχου αιγυπτιακού στυλ.
Κοστούμι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η στολή του χορού της κοιλιάς ονομάζεται μπεντλά. Κλασικά στοιχεία του είναι το μπούστο, η ζώνη και η φαρδιά φούστα, συχνά με σκίσιμο μέχρι τον μηρό. Η στολή για το συντηρητικό κοινό περιλαμβάνει ένα πέπλο για την κοιλιά, τα χέρια και τα μαλλιά. Αντί για φούστα, μερικές φορές μπορεί να φορεθεί παντελόνι. Όλη η φορεσιά είναι διακοσμημένη με χάντρες, στρας, χάντρες ή πέρλες. Τα διακοσμητικά παίζουν μεγάλο ρόλο, γιατί τραβούν την προσοχή, μαγνητίζουν το βλέμμα και δίνουν στο χορό τη γεύση του ανατολίτικου διαλογισμού. Αυτός ο χορός καρχαρία καραβίδας με συχνό χορό καρχαρία καραβίδας με ένα κασκόλ baga rakivny. Συνήθως χορεύουν ξυπόλητοι.
αξεσουάρ
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ορισμένα είδη χορού της κοιλιάς μπορεί να χρησιμοποιούν αξεσουάρ.
μπαστούνι (χορός σαΐντι που σχετίζεται με τον ανδρικό στρατιωτικό χορό takhtib)
•η φωτιά
•σπαθιά
•sagats (μικροί μεταλλικοί δίσκοι που φοριούνται στον αντίχειρα και το μεσαίο δάχτυλο)
•σάλι (μεγάλο, ορθογώνιο φουλάρι)
•παρασκήνια
•θαυμαστές
•μικρά τύμπανα
•melyaya (Αλεξάνδρεια)
•πολυέλαιος (σαμαντάν)
•φίδι
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Fraser, Kathleen W. (14 Νοεμβρίου 2014). Before They Were Belly Dancers: European Accounts of Female Entertainers in Egypt, 1760-1870. McFarland. ISBN 978-0-7864-9433-0.
- ↑ «In Search of the Origins of Dance». people.uncw.edu. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2024.
- ↑ «Overview of Belly Dance: Egyptian Folkloric style belly dancing». www.atlantabellydance.com. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2024.
- ↑ «Many Styles of Belly Dance». www.joyofbellydancing.com. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2024.
- ↑ Academy, Melodica Music (13 Μαρτίου 2023). «The Different Styles of Belly Dance Melodica Music Academy Melodica Music Academy». Melodica Music Academy (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2024.
- ↑ «Category:Belly dance» (στα αγγλικά). Wikipedia. 2020-08-01. https://en.wikipedia.org/wiki/Category:Belly_dance.
- ↑ Williams, Teri (23 Μαΐου 2019). «Why is Middle Eastern Dance known as Belly Dancing?». Edinburgh University Press Blog (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2024.
- ↑ «cordax tsifteteli - Αναζήτηση Google». www.google.com. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2024.
- ↑ «Greek Belly Dance». babayagamusic.com. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2024.
- ↑ «Tsifteteli | Greek belly dance is tsifteteli» (στα Αγγλικά). 5 Οκτωβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2024.
- ↑ «Basic step στο Τσιφτετέλι». SlideShare (στα Αγγλικά). 7 Απριλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2024.
- ↑ «Tsifteteli/Çiftetelli (L*)- Greek, Turkish, Update». Folkdance Footnotes (στα Αγγλικά). 26 Ιανουαρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2024.
- ↑ Wichmann, Anna (29 Φεβρουαρίου 2024). «The Ancient Greek Origins of Zeibekiko and Other Contemporary Dances». Greek Reporter.